Co roku na wiosnę powraca problem kleszczy i zagrożenia przenoszonymi przez nie chorobami. Wbrew pozorom nie dotyczy on wyłącznie osób wędrujących po lasach. Te niewielkie pajęczaki, należące do podgromady roztoczy, czują się dobrze również w miastach, w pobliżu naszych domów.

Kleszcze po przebudzeniu ze snu zimowego muszą znaleźć żywiciela. Ich aktywność życiowa związana jest ze zmianami temperatury w cyklu dobowym. Jest większa w godzinach porannych i wieczornych, najniższa zaś w godzinach południowych oraz w okresie letnim w czasie upałów. Z chwilą, kiedy średnie temperatury spadają poniżej 5 st., kleszcze zapadają w sen zimowy.

Najwięcej kleszczy znajduje się na skraju lasu: w trawie, chwastach, krzewach, na spodniej stronie liści. Pajęczaki te nie wspinają się powyżej wysokości 1 – 1,5 metra. Po wyczuciu żywiciela spadają na obuwie lub nieosłonięte nogi, po czym aktywnie wspinają się po skórze w okolice, gdzie skóra jest cieńsza i lepiej ukrwiona.

Jak zabezpieczyć się przed kleszczami?

Wybierając się w miejsce, gdzie aktywność kleszczy jest wzmożona, warto zabezpieczyć się przed ukąszeniem. Można to zrobić poprzez:

    • • noszenie kaloszy, długich spodni i koszul z długim rękawem (kleszcze łatwiej zauważyć na jasnych ubraniach),
    • • stosowanie preparatów odstraszających,
  • • unikanie przebywania w wysokiej trawie lub zaroślach (w miarę możliwości),

 

  • • warto pomyśleć o szczepieniu przeciw KZM, które jest zalecane osobom mieszkającym lub podróżującym do miejsc o podwyższonym ryzyku występowania wirusa KZM oraz do osób spędzających czas wolny poza miastem.

Należy pamiętać, że zwykle nie czuć ukąszenia przez kleszcza, gdyż posiadają one w swojej ślinie specjalne substancje znieczulające. Po wizycie w lesie lub w innym miejscu, gdzie aktywność kleszczy jest wzmożona należy:

    • • obejrzeć całe ciało, wstępne oględziny należy zrobić jeszcze przed wejściem do domu, ponieważ kleszcze przyniesione w ubraniu mogą przeżyć w pomieszczeniach wiele miesięcy;
  • • następnie należy obejrzeć dokładnie również zakryte części ciała;

 

    • • kleszcze atakują ciepłe i cienkie miejsca na skórze, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na zagłębienie pod kolanem, wokół brzucha i piersi oraz w pachwinie;
  • • w przypadku dzieci warto dokładnie sprawdzić głowę, linię włosów i szyję

 

Po zauważeniu kleszcza, należy jak najszybciej go usunąć:

    • • specjalnym zestawem do usuwania kleszczy lub pęsetą ująć kleszcza przy samej skórze i pociągnąć ku górze zdecydowanym ruchem, jak najmniej przy nim manipulować lub zgniatać,
    • • nie należy smarować kleszcza żadną substancją, aby nie zwiększać ryzyka zakażenia,
  • • miejsce ukłucia należy zdezynfekować,

 

  • • gdy usunięcie kleszcza sprawia trudności lub nie mamy w tym wprawy, należy zwrócić się o pomoc do lekarza, ale należy pamiętać, że jak najwcześniejsze usunięcie kleszcza znacząco zmniejsza ryzyko ewentualnego zakażenia.

Ocenia się, że jeśli kleszcz był zakażony to – w przypadku usunięcia go ze skóry do 12 godzin od momentu ukąszenia – liczba krętków boreliozy, która przedostanie się do organizmu człowieka będzie zbyt mała, aby spowodować zakażenie.

Najbardziej popularną chorobą przenoszoną przez kleszcze jest borelioza. Choruje na nią od 0,5 do 1,5 proc. osób, które doświadczyły ukąszenia przez kleszcza. Najbardziej charakterystycznym objawem jest rumień wędrujący, który otacza miejsce ugryzienia . Może wystąpić zapalenie stawów, zapalenie mięśnia sercowego, a także dolegliwości ze strony układu nerwowego. Późno zdiagnozowana borelioza prowadzi do rozwoju powikłań, z których najczęściej występującym jest porażenie nerwu twarzowego.

Jeśli po ugryzieniu kleszcza wokół miejsca ukłucia pojawia się rumień wędrujący, lekarz do którego zgłosimy się na konsultację z pewnością zaleci antybiotykoterapię. Terapia antybiotykami w przypadku boreliozy trwa zazwyczaj od dwóch do czterech tygodni. Wczesna diagnostyka znacznie zwiększa szansę na wyleczenie i skrócenie czasu trwania terapii.

Nie wynaleziono jeszcze szczepionki na boreliozę. Istnieje natomiast szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu – chorobę wywoływaną przez kleszcze, która jest jednak rzadziej diagnozowana niż borelioza. Aby nabyć odporność na KZM wystarczą już dwie dawki szczepionki podane w okresie trzech miesięcy. Kolejne powinny być dawki przypominające: pierwsza po ok. 5 miesiącach, druga po 3 latach i każda kolejna po ok. 3–5 latach. Serię szczepień należy rozpocząć zimą. Trzeba też wiedzieć, że nawet zachorowanie na boreliozę nie da nam odporności oraz pewności, że już nigdy na nią nie zachorujemy.